Wat is schrijfbalans?
Schrijfbalans is een PWO-project van het expertisecentrum Art of Teaching van UCLL (2023-2025), in samenwerking met 5 scholen.
Schrijven is en blijft een moeilijke vaardigheid. De rol van taalbeschouwelijke input tijdens het schrijfproces is daarbij onderbelicht gebleven. In Schrijfbalans onderzoeken we hoe expliciete instructie van taalbeschouwelijke basiskennis voor, tijdens en na het schrijven de schrijfvaardigheid van leerlingen kan verbeteren.
Onze onderzoeksvragen:
> Welke taalbeschouwelijke leerinhouden over het taalsysteem bieden leerlingen ondersteuning in het schrijfproces?
> Welke didactische handvaten bieden taalleraren ondersteuning om directe instructie van taalbeschouwingsonderwijs krachtig te integreren in schrijfdidactiek?
Hieronder vind je de stappen die we gezet hebben om deze vragen te beantwoorden met telkens een link naar onze belangrijkste onderzoeksresultaten.
> Een online survey bij 262 leraren. De resultaten van deze survey vind je hier.
> Een corpusanalyse van 200 leerlingteksten. De resultaten van de corpusanalyse vind je hier.
> De ontwikkeling van een didactisch model: ontdek de schrijfschijf hier.
> Het ontwerp en de try-out van tien lesscenario’s. Die kan je hier vinden.
Waarom schrijfbalans?
Sterk schrijfonderwijs blijft een knelpunt in het lager en secundair onderwijs. Met Schrijfbalans onderzoeken we hoe directe instructie van taalbeschouwelijke basiskennis in de lessen schrijven kan leiden tot een betere schrijfvaardigheid.
Hier vind je een aantal belangrijke bevindingen rond schrijfonderwijs en taaldidactiek die een aanleiding vormden voor dit project:
Peilingstoetsen Nederlands
Uit de meest recente peilingstoetsen Nederlands van de derde graad basisonderwijs (2018) en de eerste graad secundair onderwijs (2022) blijkt dat beduidend minder leerlingen de eindtermen schrijven behalen dan het geval is voor de andere getoetste eindtermen. Zo blijkt uit de peilingstoets voor Nederlands in de derde graad basisonderwijs (STEP, 2018) dat m.b.t. vormelijke correctheid (niet spelling) 40% van de leerlingen onder het minimumniveau scoort voor het teksttype de oproep, 34% voor het teksttype de uitnodiging, 48% voor een brief met instructies en 48% voor het schrijven van een verslag. Ook op de praktische proef schrijven voor de eerste graad secundair onderwijs komt naar voren dat leerlingen meer moeite hebben om de eindtermen voor schrijven te behalen dan de andere getoetste eindtermen. Zowel in de A-stroom als in de B-stroom maakt minder dan 50% van de leerlingen geen fout m.b.t. de beoordelingscriteria signaalwoorden, woordkeuze, interpunctie, zinsbouw, en spelling. (STEP 2022).
De eindrapporten van de peilingstoetsen voor de eerste graad secundair vind je hier.
De eindrapporten van de peilingstoetsen voor de derde graad basisonderwijs vind je hier.
Naar een talenonderwijs in topvorm
Het rapport ‘Naar een talenonderwijs in Topvorm’ van het Vlaams Talenplatform geeft de bevindingen weer van een brede bevraging bij taalleraren secundair onderwijs (n=1033). Hieruit blijkt dat taalleraren de lat hoger willen voor kennis en evaluatie. Ze vragen om een grotere focus op kennis en verdieping. 47.51% van de respondenten meent dat er in de eerste jaren van het secundair onderwijs binnen het talenonderwijs meer gewicht moet worden toegekend aan kennis.
Hier kun je het volledige rapport lezen.
Effectief schrijfonderwijs
Over effectieve schrijfdidactiek bestaat al een grote wetenschappelijke basis. Een greep uit wat we weten dat werkt: expliciete instructie van schrijfstrategieën, samenvatten, productgerichte doelstellingen formuleren, oefenen op zinnen combineren, modelteksten en succescriteria aanbieden, onderzoekend leren, samenwerkend leren, observationeel leren, voedende feedback geven, integratie van technologie, betekenisvolle taken vooropstellen, teksten reviseren, writing to learn, genre-instructie en genre-gebaseerd schrijven in andere vakgebieden, strategisch inzetten van de moedertaal, enzovoort. De rol van expliciete instructie van taalbeschouwing in het schrijfproces is daarbij onderbelicht gebleven. Daar focussen we daarom op in Schrijfbalans.
De Taalunie bracht de kennis over goede schrijfdidactiek voor basisonderwijs en secundair onderwijs hier samen.
The writing revolution
Ook in het Angelsaksische Onderwijs is de versterking van het schrijfonderwijs een prioriteit. Toonaangevend is daarbij The Writing Revolution. Opvallend is de aandacht voor expliciete strategie-instructie en de expliciete aandacht voor taalbeschouwelijke aspecten zoals zinsbouw in het schrijfproces. Ook in schrijfbalans brengen we die aandacht voor taalbeschouwing binnen in de schrijfdidactiek.
Hier kan je meer lezen over The Writing Revolution.
Wie is schrijfbalans?
team Schrijfbalans
Vier taallectoren van de lerarenopleiding lager en secundair onderwijs van UCLL vormen samen het onderzoeksteam Schrijfbalans:
> Anne Decelle (projectleider, BaSO, UC Leuven)
> Kristien Coussement (BaLO, UC Leuven)
> Martien Geerts (BaLO, UC Limburg)
> Nele Driessen (BaSO, UC Limburg)
Voor het project
Schrijfbalans hebben we met veel plezier en enthousiasme twee jaar samengewerkt, elk vanuit onze eigen expertise. Een boeiende rit, waarvan u het resultaat op deze website kan terugvinden.
Verder zijn we de volgende personen bijzonder erkentelijk omwille van hun bijdrage, feedback of ondersteuning: Hilde Vanbrabant, Job de Meyere, Liesbeth Martens, José Tummers, de leden van de opvolgcommissie, Veerle Slabbinck, Saskia Timmermans en Tine Fraiponts.
projectscholen
Zes projectscholen hebben meegewerkt aan Schrijfbalans. Véél dank aan
> Lyceum Genk
> VIIO Tongeren
> Scheppersinstituut Mechelen
> De Boomgaard
> Vrije Basisschool Mariadal
> Den Hulst
Hoe schrijven leerlingen?
Welke
taalbeschouwelijke noden komen naar voren uit teksten van leerlingen? Om die vraag te beantwoorden hebben we een
corpusanalyse
uitgevoerd op 200 teksten van leerlingen van de derde graad basisonderwijs en de eerste graad secundair onderwijs. De resultaten kunnen je helpen om de meest relevante taalbeschouwelijke focus te kiezen voor je schrijflessen.
Bekijk hier hoe we de corpusanalyse hebben aangepakt en wat de resultaten zijn:
> Wat zijn de meest voorkomende taalbeschouwelijke problemen in teksten van leerlingen?
> Hoe kies ik voor elk
teksttype de gepaste taalbeschouwelijke focus?
> Hoe kan ik differentiëren in taalbeschouwelijke focus?
Wat zeggen leerkrachten?
Hoe denken leraren zelf over hun schrijfonderwijs? We vroegen het aan 262 leraren basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen en Brussel.
In deze video lichten we de resultaten van de bevraging toe:
> Hoe vaak schrijven leerlingen in de les?
> Welke aspecten van krachtige schrijfdidactiek zijn ingeburgerd in de praktijk?
> Wat zijn volgens leraren de grootste problemen in schrijfproducten van leerlingen?
> Op welke manieren integreren leraren taalbeschouwing en taalvaardigheid?
Je vindt de antwoorden in onze publicatie in de conferentiebundel van de 37ste HSN-conferentie.
Welke zijn andere UCLL-taalprojecten?
Lezen met begrip
Op zoek naar tips om krachtige lessen begrijpend lezen te ontwerpen, met functionele opdrachten aan aandacht voor differentiatie? Lees hier hoe schoolteams dit aanpakten.
Taalmindset
Hoe maak je denken zichtbaar in een taalles? In de taalmindset worden de breinprincipes geconcretiseerd voor een les Nederlands of vreemde talen.
AI en het (vreemde) talenonderwijs
UCLL-onderzoekers Katrien Dewaele, Bart Boelen, Gwen Cams en Katrien Dehaese werken samen met een Europees consortium aan een toekomstbestendige online training voor leerkrachten. Dit project heeft als doel een uitgebreid competentieframework te ontwikkelen waarmee leerkrachten AI effectief kunnen inzetten in de klas.
https://research-expertise.ucll.be/nl/actueel/items/generatieve-ai-en-onderwijs-een-digitale-revolutie-de-klas
LimboTaal
Een sterke taalvaardigheid draagt bij aan succes en welbevinden op school en in de samenleving. Met LimboTaal zet Steunpunt Onderwijs in op taalontwikkeling en taalstimulering op school, thuis en in de vrije tijd: in al deze domeinen liggen er volop kansen om met Nederlands te oefenen. Samen met lokale besturen en experten hebben we deze unieke aanpak vormgegeven, en werden er handige tools, kennisclips en handleidingen ontwikkeld. Je kan er zo mee aan de slag!
Fungel
Wil je het schrijfproces van je leerlingen versterken? In de tool Fungel schrijven leerlingen verhalen, weetteksten of e-mails. Ze ontdekken zelf de criteria voor een goede tekst en evalueren zichzelf.
Ontdek de materialen hier.
Digitaalkit
Hebben je studenten aan de lerarenopleiding nood aan meer oefenkansen voor professionele taaltaken? In de digitaalkit verdiepen ze zich in schriftelijke feedback, een bericht aan de ouders of een schriftelijke instructie .
Oriënt
Hebben je leerlingen van de derde graad secundair onderwijs nood aan wat ondersteuning op het vlak van woordenschat en begrijpend lezen? Met de serious game Oriënt Skillville kunnen ze zelf aan de slag.
Richart
nog aan te vullen
