Wat is een krachtige schrijfdidactiek?
Schrijven is een complexe vaardigheid, het draait om op een passende manier schriftelijk kunnen verwoorden wat je bedoelt. Kinderen ontwikkelen die vaardigheid stap voor stap, door het veel te doen en daarbij goede begeleiding te krijgen. Dat leerproces kost tijd en vraagt ook heel wat van de leerkracht. Denk aan kennis over teksttypes, inzicht in de ontwikkeling van schrijfvaardigheid, ideeën voor motiverende schrijftaken en het vermogen om zinvolle feedback te geven. Ook het aanleren van effectieve schrijfstrategieën om die op het juiste moment te kunnen inzetten is essentieel. En natuurlijk genoeg eigen ervaring met schrijven, om leerlingen te kunnen inspireren en hun worstelingen te kunnen herkennen.
Onze visie op taalonderwijs – en dus ook schrijfonderwijs – sluit aan bij de zeven didactische principes uit Volop Taal (Schiepers et al., 2020) en Voluit Taal (Schiepers et al., 2022). Deze principes zijn gebaseerd op onderzoek over hoe taalleren verloopt en vormen samen ‘taalkrachtig onderwijs’ dat
Hoe stimuleer je
een positief-talige grondhouding bij schrijfopdrachten?
Schrijven is voor veel leerlingen een uitdagend proces. Sommige leerlingen voelen zich onzeker wanneer ze aan een schrijftaak moeten beginnen. Krachtig schrijfonderwijs is pas mogelijk als er in de klas een positief schrijfklimaat heerst. Het is belangrijk dat leerlingen inzien dat schrijven een krachtig middel is om hun gedachten te uiten en dat ze geloven in hun eigen kunnen om deze vaardigheid te ontwikkelen.
Aanmoediging van de leraar is daarbij onontbeerlijk.
Een goede tekst schrijven is een uitdaging en vraagt van veel jongeren een flinke inspanning. Dan helpt het enorm als de schrijftaak
functioneel of
betekenisvol is. Dat betekent dat leerlingen kunnen schrijven over een
onderwerp dat hen echt boeit, dat het
schrijfdoel
helder is en dat ze schrijven voor een échte
lezer. Dat verhoogt hun motivatie en zin om te schrijven.
Hoe maak je schrijfopdrachten functioneel?
Hoe maak je schrijfopdrachten contextrijk?
Betekenisvolle schrijftaken spelen zich af binnen
een rijke context. Enerzijds kun je daarbij vertrekken vanuit thema’s die aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen, hun interesses of impulsen die ze zelf geven. Anderzijds helpt een goed opgebouwde, geïntegreerde schrijftaak ook om de leefwereld van jongeren te verbreden. Je verrijkt de schrijfcontext door leerlingen mondelinge en schriftelijke bronnen aan te bieden – zowel als inspiratiebron als om hun kennis en blik op de wereld te verruimen, waarmee ze vervolgens al schrijvend actief aan de slag gaan. In het lesscenario ‘Angstaanjagend artikel’ krijgen de leerlingen bijvoorbeeld verschillende nieuwsberichten te lezen, waarna ze zelf een spannend artikel schrijven.
Interactie kun je in verschillende fasen van het schrijfproces inbouwen: vóór, tijdens en na het schrijven. Voor het schrijven kunnen leerlingen samen ideeën genereren,
tijdens het schrijven kan je
samenwerkend leren inzetten en ook
na het schrijven kunnen leerlingen samen reflecteren op de tekst en het schrijfproces.
Hoe breng je interactie in een schrijfles?
Hoe werk je impliciet én expliciet aan schrijfvaardigheid?
Leerlingen ontwikkelen impliciet hun schrijfvaardigheid door veel te schrijven, niet alleen in de taalvakken. Door functionele schrijfopdrachten aan te bieden en het schrijven de hele dag door te stimuleren, werk je op een natuurlijke manier aan hun schrijfcompetenties.
Tegelijk is het belangrijk om na te gaan welke componenten van het schrijfproces en -product expliciet aangeleerd en ondersteund moeten worden.
Leerlingen hebben veel baat bij het zien van goede
voorbeelden, teksten die voldoen aan de succescriteria. Uit zulke modelteksten kunnen ze veel opsteken. Het is daarbij essentieel dat leerlingen deze teksten niet alleen lezen, maar ze ook samen met de leerkracht en klasgenoten analyseren: wat maakt deze tekst zo goed, en hoe sluit die aan bij de
succescriteria? In veel lesscenario’s worden voorbeelden ingezet om leerlingen te inspireren of om hen kennis te laten maken met een bepaald teksttype.
Hoe bouw je ondersteuning in bij schrijfopdrachten?
Hoe bied je kansen tot reflectie in schrijflessen?
In rijke schrijflessen die bestaan uit verschillende schrijffasen kan je op verschillende momenten even tijd maken om met de leerlingen te reflecteren over het schrijfproces en het schrijfproduct. Op die manier worden leerlingen zich meer bewust van wat ze aan het leren zijn, van waar ze staan in hun proces en waarin ze nog verder kunnen groeien. Zo kunnen ze zichzelf geleidelijk steeds beter bijsturen. In onze lesscenario’s komen reflectiemomenten vooral in de afronding voor, maar die kunnen op elk gepast moment ingelast worden.
Bronnen
-
List Item 1List Item 1
Fungel. (z.j.). Goed schrijfonderwijs met Fungel. Geraadpleegd op 29 april 2025, van https://www.fungel.be
-
List Item 2List Item 2
Schiepers, M., Versteden, P., Loman, J., Callebaut, I., Froyen, B., Hebbrecht, J., Imberechts, H., Moonen, E., Ringoet, E., Schutjes, E., Timmermans, S., Truyts, C., T'Sas, J., Van Bergen, T., Vanherf, A., Van Houtven, T., & Vansteelandt, I. (2020). Volop taal: Didactiek Nederlands voor de lagere school. Owl Press.
-
List Item 3List Item 3
Schiepers, M., Willems, K., Verhelst, L., Versteden, P., Delarue, S., Rijckaert, H., Axters, B., Bollaert, T., Ghesquière, L., & Van Nieuwenhove, M. (2022). Voluit taal: Didactiek Nederlands voor de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs. Owl Press.
-
List Item 4List Item 4
Vanbuel, M., & Van den Branden, K. (2024). Taal in de basisschool: 75 vragen over taalonderwijs en taalbeleid in het kleuter- en lager onderwijs. Pelckmans.
-
New List Item
Van den Branden, K. (2002). Leren schrijven doe je niet alleen! Naar een taakgerichte schrijfdidactiek in het basisonderwijs. School- en klaspraktijk, 43(173), 18-22.
-
New List Item
Van den Branden, K., & Vanbuel, M. (2023). Taal op school: 75 vragen over taalbeleid in het secundair onderwijs. Pelckmans.
-
New List Item
Van Norden, S. (2024). Iedereen kan leren schrijven: Schrijfplezier en schrijfvaardigheid in het basisonderwijs (3e herziene druk). Uitgeverij Coutinho.
