Hoe bouw je ondersteuning in bij schrijfopdrachten?
Leerlingen hebben veel baat bij het zien van goede voorbeelden, teksten die voldoen aan de succescriteria. Uit zulke modelteksten kunnen ze veel opsteken. Het is daarbij essentieel dat leerlingen deze teksten niet alleen lezen, maar ze ook samen met de leerkracht en klasgenoten analyseren: wat maakt deze tekst zo goed, en hoe sluit die aan bij de succescriteria? In veel lesscenario’s worden voorbeelden ingezet om leerlingen te inspireren of om hen kennis te laten maken met een bepaald teksttype.
Zo bevat het lesscenario ‘Eén dag uit het leven van…’ een voorbeeldverslag over een dag uit het leven van Zack, de boekentas van Hakim. Dit model werkt inspirerend en prikkelt de creativiteit van de leerlingen bij het schrijven van hun eigen fictieve verslag. Tegelijkertijd dient het als uitgangspunt om de tekstkenmerken van een goed verslag te bespreken.
Feedback is een zeer krachtig middel om leerlingen gedifferentieerd te ondersteunen in de ontwikkeling van hun schrijfvaardigheid. Leerkrachten kunnen feedback geven tijdens het schrijfproces, maar ook leerlingen kunnen, aan de hand van een aantal criteria, elkaars teksten van peerfeedback voorzien. Ook na het inleveren van de eerste versie kan de leerkracht of een medeleerling feedback geven via schriftelijke opmerkingen. Belangrijk bij feedback is dat die bruikbaar en toegankelijk is voor de leerling om zijn tekst te versterken. Feedback is ook effectiever als die gericht is op het te bereiken schrijfdoel en niet enkel op de vormelijke elementen van de tekst. Gezien de uitdagingen bij schrijven, mag ook positieve feedback niet ontbreken.
Daarnaast kan je als leerkracht nog andere hulpmiddelen inzetten om het schrijfproces van leerlingen te ondersteunen. Leerlingen kunnen sneller geneigd zijn hun teksten te herzien, als ze een digitale tekstverwerker mogen gebruiken. In de derde graad van de lagere school is het in de meeste gevallen wel aangewezen om leerlingen hun eerste versie met pen en papier te laten schrijven en pas voor een tweede versie digitale hulpmiddelen te gebruiken.
Ook schrijfkaders kunnen een effectief hulpmiddel zijn: dit zijn sjablonen die houvast bieden bij het opbouwen van een tekst. Schrijfkaders kunnen de vorm aannemen van vragen waarop leerlingen in hun tekst antwoorden moeten formuleren of zelfs van deels ingevulde zinnen die zij moeten aanvullen. Zulke structurerende hulpmiddelen kunnen leerlingen helpen om inzicht te krijgen in de opbouw van een tekst. Naarmate hun schrijfvaardigheid toeneemt, wordt deze ondersteuning afgebouwd.
Moderne technologie biedt bovendien de mogelijkheid om teksten te delen met lezers buiten de klas, die vervolgens ook feedback kunnen geven. Daarnaast zijn er tal van andere digitale hulpmiddelen die leerlingen kunnen helpen bij het schrijven, zoals online woordenboeken, spellingcontroles, schrijfgidsen, vertaalapps en generatieve AI zoals ChatGPT. Een concreet voorbeeld van het gebruik van generatieve AI vind je in het lesscenario ‘Eén dag uit het leven van…’. Leerlingen versterken hun tweede versie van het verslag met hulp van AI. De voorbeeldvragen in het scenario helpen hen om bewust en doelgericht met de tool aan de slag te gaan.